AKVARYUM BİTKİLERİ ve KARBONDİOKSİT

Evlerin veya işyerlerinin en güzel bölümlerini oluşturan akvaryumlar, çeşitli su altı akvaryum bitkileri ile daha da muhteşem görünürler. Eğer akvaryumların amacı, tatlı su veya deniz altı dünyasını bir tankta oluşturmaksa, bitkiler de bu dünyanın en önemli bileşenlerindendir.

Akvaryum bitkileri sadece görsel katkı yapmazlar. Aynı zamanda akvaryum ortamındaki suyun dengesini sağlamak ve devam ettirmek gibi önemli görevler de üstlenirler. Ama unutmamak gerekir ki; beslenen balıkların su altı bitkileriyle uyumlu olmaları çok önemli bir detaydır. Akvaryumda bitki varlığına karar vermeden önce, mevcut canlıların bitkilerle uyumunu detaylıca araştırmak yerinde olacaktır.

Suyun üzerinde olduğu gibi, su altı bitkilerinin de sağlıklı gelişimlerini sağlamak için 3 ana bileşeni sağlamak gerekecektir. Bunlar;

• Işık
• Gübre
• Karbondioksit (CO₂) olarak sıralanabilirler.

Işık, yani akvaryumlarda aydınlatma ile ilgili daha önceki yazılarımıza göz atmak isteyebilirsiniz.

Bitkilerin besin ihtiyacını sağlamak üzere kullanılacak çeşitli mineraller ve elementleri içeren gübrelerden de yakında bahsedeceğiz.

Ancak bu yazımızın konusu bitki sağlığının bir diğer ana bileşeni olan karbondioksit gazı yani CO₂ …

Karbondioksit Neden Önemli?

Biz insanlar dahil diğer canlılar solunum yaparken atmosferdeki oksijeni alır, bunun karşılığı olarak yine atmosfere karbondioksit verirler. Milyarlarca canlının oksijeni solunum için kullanmasına rağmen asla tükenmemesinin nedeni ise bitkilerdir. Çünkü bitkiler diğer canlıların tam aksine, solunum sırasında ortamdaki karbondioksiti alıp, yerine oksijen verirler. Fotosentez adı verilen bu olay sayesinde oksijen-karbondioksit dengesi korunmuş olur.

Aynı sistem akvaryum bitkileri için de geçerlidir. Su altı bitkileri solunum için, suda çözünmüş halde bulunan karbondioksiti (CO₂) alıp, yine su ortamına oksijen (O₂) bırakırlar. Tek başına bu işlevleri bile akvaryum suyunun oksijen bakımından zenginleşmesini sağlayacaktır. Tüm diğer bitkiler gibi, akvaryum bitkilerinin de yaşamlarını sağlıklı bir şekilde sürdürebilmeleri sudaki karbondioksit varlığına bağlıdır.

Akvaryum Bitkilerinin CO₂ İhtiyaçları

Gübre ve ışık sorunu yaşamadığını kabul edersek, akvaryum bitkileri için ortamda eksikliği fark edilecek diğer bileşen karbondioksit gazıdır. Akvaryumdaki balık ve bitki miktarlarına da bağlı olan bu ihtiyaç, doğal yollardan karşılanabileceği gibi, dışarıdan takviyelerle de bitkilerin kullanımına sunulabilir.

Bitkiler dışındaki diğer canlıların sudaki oksijeni alıp, akvaryum ortamına verdikleri karbondioksit miktarının yeterliliği, akvaryumdaki bitki sayısına ve boyutlarına direkt olarak bağlıdır. Bitki anlamında kalabalık bir akvaryumda fotosentez için gerekli karbondioksit miktarı muhtemelen yetersiz gelecektir.

İlk etapta akla gelebileceği gibi, balık sayısını ve dolayısı ile sudaki karbondioksit üretimini arttırmak çok da akıllıca olmayacak, balıkların oksijen dengeleri sarsılacak ve kalabalık ortamdan kaynaklanan stres baş gösterecektir.

Bir diğer alternatif ise bitki sayısını bir miktar azaltmak olabilir. Ama bu durumda da, bitkilerin akvaryum suyundaki nitratı gübre olarak kullanmalarını ve nitrat kontrolüne ne denli yardımcı olduklarını göz ardı etmiş olacağız.

Akla en yatkın çözüm, akvaryum bitkilerinin karbondioksit ihtiyaçlarını karşılamak için dışarıdan CO₂ takviyesi yapmak olarak karşımıza çıkıyor.

Karbondioksit Tabletleri

Kullanımı kolay ve hazır olarak satın alınabilecek karbondioksit tabletleri, tank içindeki bir difüzör içinde eriyerek ortaya çıkan CO₂ gazının akvaryum suyunda çözünmesi esası ile etki gösterirler. Efervesan özellikteki karbondioksit tabletleri, difüzör içinde tamamen eriyip suya karışıncaya kadar gaz kabarcıklarını görmeniz mümkündür.

Kullanımı kolay gibi görünse de, ortaya çıkan gaz miktarının kontrolü sanıldığı kadar kolay değildir. Yine de 250 litre altındaki tanklarda amaca yönelik iyi bir seçenek olarak değerlendirilebilirler.

Mayalı Karbondioksit Sistemi

Evdeki imkanlarla kurulabilecek bu sistem, su içinde karıştırılan maya-şeker-karbonat ile hazırlanır ve bu maddeler arasındaki kimyasal reaksiyonlar sonucu açığa çıkan karbondioksit hava boruları ile akvaryum suyuna ulaştırılır.

Bu sistemi kurmak için, gerekli malzemeler oldukça basit:

• 2 adet (tercihen) 2,5 litrelik pet şişe
• Maya
• Toz şeker
• Karbonat
• Akvaryum hava hortumları ve valfleri
• (Tercihen) Bir adet hava taşı

2,5 litrelik pet şişeye koyacağınız oda sıcaklığındaki (yüksek sıcaklıkta maya içindeki bakterileri öldürmüş olacağız) 1,5 litre musluk suyuna yaklaşık 1,5 su bardağı kadar toz şeker ve yaklaşık 3 tatlı kaşığı mayayı ekleyin. Sistemin daha uzun ömürlü olmasını sağlamak için, isterseniz 2 çay kaşığı kadar karbonat da ekleyebilirsiniz. Akvaryum hava hortumunu pet şişe kapağını eşit çapta 2 delik açarak hortumu ilk delikten geçecek şekilde şişenin içine yerleştirin. Pet şişe içindeki karışımı basitçe çalkalayarak reaksiyonu hızlandırmanız mümkündür.

Birkaç saat içinde karbondioksit ortaya çıkartan reaksiyonlar başlayacaktır.

Şişe kapağından geçen hortum ile kapak arasındaki boşluğun gazı sızdırmayacak şekilde yalıtıldığından emin olun. Hava hortumunun dışındaki ucuna gaz akışını kontrol etmek için bir check-valf koyabilirsiniz. İkinci pet şişeye de yarıya kadar temiz su doldurun ve reaksiyon şişesinin kapağındaki ikinci delikten bu ikinci şişeye giden diğer bir gaz akış hortumu çıkartın. Temiz su dolu ikinci şişedeki suyun içinde kadar giden hortum sayesinde su içinde karbondioksit kabarcıklarını görmeniz kolaylaşacaktır. Gaz akış miktarını valf yardımı ile dilediğiniz miktara ayarlayabilirsiniz. Bu ikinci şişeden çıkan kontrollü gazı da yine bir hortum yardımıyla akvaryum tankımızdaki suya ulaştırmamız gerekiyor.

Tanka giren hortum ucunun suyun alt seviyelerinde kadar inmesine özen gösterin. Varsa hortumun ucuna takacağınız bir havataşı, gazı kabarcıklarını küçültecek ve suda çözünmelerini kolaylaştıracaktır. Böylelikle akvaryum bitkilerinin karbondioksit ihtiyaçlarını karşılayacak bir basit çözüm ortaya çıkmış oluyor. Bu sistem 100-150 litrelik akvaryumlar için (yine bitki sayısına bağlı olarak) CO₂ ihtiyacını büyük oranda karşılamaya yeterli olacaktır.

Tüplü Karbondioksit Sistemleri

Daha büyük hacimli akvaryumlar ve daha profesyonel çözümler için basınçlı CO₂ tüpleri ve difüzörler ile kurulabilecek sistemler de mevcuttur. Maliyet olarak daha üst seviyelerde olan bu sistemler, kurulum ve kullanım kolaylığı nedeniyle tercih edilebilirler.

Bu setlerle kurulacak profesyonel regülatör ve difüzör kontrollü karbondioksit sistemleri, akvaryum bitkilerinin tam olarak ihtiyaçlarını karşılayacaktır.

Karbondioksit (CO₂), suda çok kolay çözünen bir gazdır. Bu özelliğinin yanında zayıf bir asit olduğunu da unutmamak gerekir. Akvaryumun hacmine ve kullanılan CO₂ miktarına bağlı olarak, pH (asitlik) değerinde bir miktar düşüş meydana gelmesi beklenebilir. Akvaryum bitkilerinin ve diğer canlıların pH ihtiyaçlarına göre, bu düşüş düzenli olarak kontrol edilmelidir.