BALIK VEREMİ

Balık Veremi ya da diğer adıyla balık tüberkülozu olarak anılan balık hastalığının etkeni olan Mycobacterium marinum , insanlarda da tüberküloz (verem) hastalığına neden olan bakteri Mycobacterium tuberculosis bakterisi ile aynı Mycobacterium familyasına aittir.

Hastalık yapan bu iki bakterinin yakın akrabalığına rağmen, balık veremi aslında insanlarda görülen verem gibi bir tüberküloz değildir.

Bu hastalığı önemli hale getiren detay ise, kan koluyla da bulaşabilen bakterinin akvaryum balıklarında olduğu gibi, insanlarda da hastalık yapma olasılığının yüksek olmasıdır.

Çünkü hepimiz, çeşitli nedenlerle akvaryuma ellerimizi sokuyor ve bir süre su içinde çeşitli faaliyetler yapıyoruz. Ellerimizde veya kollarımızda mevcut basit bir yaradan bile bu bakterinin bulaşma riski vardır.

Etken bakteri, akvaryum dibindeki bitki kök ve artıkları içinde yaşamını sürdürür. Antibakteriyel ajanlara karşı dirençli bir bakteri olmasına rağmen, 37 °C üzerindeki su sıcaklıklarında hayatta kalamaz.

İnsanın genel vücut sıcaklığı dikkate alındığında, el ayak parmakları gibi ekstremiteler haricinde bakterinin yerleşimi ve yaşamını devam ettirmesi pek de olası değildir. Yine de oldukça dikkatli olmakta fayda var. 

Mycobacterium marinum bakterisitatlı ve tuzlu sularda yaşayabilir ki, bu durum deniz akvaryumlarının da işin içine karışmasına neden olur.

Akvaryumda Balık Veremi

Mycobacterium marinum bakterisi yavaş üreyen bir canlıdır. Balığa bulaştıktan sonra, 23 santigrat derecede 6 hafta sonra belirtileri ortaya çıkmaya başlar. Balığın bağışıklık sistemi patojene karşı tepki verir ve beyaz kan hücreleri bakteriyi öldürmeye çalışır. Kan hücrelerinin sayısı arttığından balığın derisinde beyaz-gri renkli nodüller (granülom) oluşur. Ölü balığa otopsi yapılacak olursa, bu nodüllerin iç organlarda olduğu da görülecektir.

Bazı granülomların kan hücrelerine girmesi neticesinde hastalık balığın tüm vücuduna dağılır. Karaciğer ve böbreğin enfekte olması ile birlikte vücut su dengesi bozulur. Derinin altındaki kaslarda bulunan granülomlar patlayarak yaralara neden olur. Bu patlamaların balığın beyin kısmında meydana gelmesi anormal davranışları beraberinde getirir. Balığın iskelet sisteminde deformasyon oluşabilir. Sindirim sisteminde granülomların oluşması, balığın iştahının kesilmesine neden olur.

Balık Veremi Belirtileri

• Balık veremi daha çok gurami, cennet balığı veya kavgacı siyam balığı (Betta) gibi labirentli balık türlerinde görülür.
• Zayıflama bazen hastalığın tek belirtisidir. Hastalık ilerledikçe balık da giderek zayıflar..
• Balığın kafa ya da gövde kısımlarında yaralar gözlenebilir.
• Deride görülen gri-beyaz renkli nodüller balık veremi şüphesini uyandırmalıdır.
• Pulların dökülmesi ve renklerde solgunluk balık vereminin diğer belirtileridir.
• Dropsy veya göz şişmesi gibi eşlik eden hastalıklar meydana gelebilir.

Balık Veremi Tedavisi

Akvaryumlarda kullanılan sıradan antibakteriyel ilaçlar balık veremine karşı etkili değildir. Veterinerin tavsiye ettiği antibiyotiğin uzun süre kullanılması gerekir. Tüm diğer hastalıkların tedavisinde olduğu gibi, balık veremi tedavisinin de uygun bir karantina akvaryumunda yapılması en uygun yöntemdir. Geniş çaplı sterilizasyona ihtiyaç vardır.

Hastalığın maliyetli oluşu ve insanlara bulaşma riski olduğundan tedaviden ziyade, hasta balığın ötenazisi düşünülebilir. Zaten çoğu zaman kullanılan ilaçlar etkisiz kalır. Çünkü belirtileri ortaya çıktığında, hastalık hali hazırda ciddi kalıcı hasarlara neden olmuştur. Balığın daha fazla acı çekmemesi için en mantıklı çözüm çoğu zaman ötenazidir.

Balık Veremi İnsana Bulaşır Mı?

Hastalığın insanlara bulaşma riski az olabilir, ancak yok sayılamaz. Zira hastalıktan tamamen kurtulmak için aylarca antibiyotik kullanmak gerekecektir. Bazı önlemler alınarak hastalık riski azaltılabilir. Deri problemi olan kimselerin daha dikkatli olması gerekir. Kesik yaralar sayesinde patojen vücuda kolayca girebilir. Bu yüzden akvaryum bakımı esnasında su geçirmez eldiven kullanılmasında fayda vardır. Ayaklarda deri bütünlüğünün bozulması kolaydır. Bu sebeple, akvaryumdan dökülen suya dikkat edilmelidir; özellikle de akvaryumda hasta balık varsa.

Balık Veremini Önlemek

Hasta balığın tedavisi neredeyse imkansız olduğundan, önleyici tedbirlerin alınması daha etkili olacaktır. Bu sebeple akvaryum temizliğine dikkat edilmeli, uyumlu balıklar bir arada bulundurulmalı ve kaliteli balık yemi kullanılmalıdır. Kavga neticesinde yaralanan balıklar, mikroorganizmaların saldırısına açık olduğundan karantinaya alınmalıdır. Aksi halde hastalanarak sağlıklı balıkları da hasta edebilirler. Akvaryuma sonradan getirilen her balık bir süre karantinada tutulmalıdır. Ayrıca bitki, taban malzemesi ve dekorlar iyice sterilize edilmeden akvaryuma koyulmamalıdır.

Balık Vereminin İnsanlardaki Belirtileri

Hastalığa maruz kalan akvaristin derisinde problemler oluşmaya başlar. Bakteri yavaş yavaş çoğalır ve belirtileri birkaç hafta sonra ortaya çıkmaya başlar. İlk belirtiler derideki mor renkli lezyonlardır. Bakteri derinin altındaki yumuşak dokuyu parçalayarak derine inebilir. Öyle ki, tendonlara ve eklemlere kadar ilerleyebilir. Çok şiddetli vakalarda eklemlere kadar ilerler ve eklem iltihabına benzer belirtilere neden olur.

Çoğu hekim balık veremi hakkında detaylı bilgiye sahip değildir, çünkü insanlarda çok sık rastlanan bir hastalık değildir. Eğer elinizde mor yaralar varsa, oral yolla alınan antibiyotikleri kullanarak hastalıktan kurtulmaya çalışmayın. Çünkü ağız yoluyla alınan antibiyotikler, Mycobacterium marinum bakterisine karşı etkisizdir.

Doktorunuza akvaryum hobisi ile uğraştığınızı ve balık tüberkülozuna maruz kalmış olabileceğinizi bildirin. Böylece uygun tedavinin belirlenmesinde ve uygulanmasında hekimin işini de kolaylaştırmış olursunuz.